Onderzoek

De Beste Bestuurder is meer dan een verkiezing. We onderzoeken ook wat de ontwikkelingen zijn in de verschillende ambten bij gemeenten, waterschappen en provincies. We kijken daarbij naar wat goed gaat én naar waar nog groei mogelijk is. In de vragenlijsten vragen we invullers dus niet alleen wie ze willen nomineren voor de titel Beste Bestuurder, maar ook naar hun mening en ervaringen op een thema. Dit jaar is dat thema “Actief in de decentrale politiek: dáárom zou je!”. De onderzoeksresultaten staan hieronder. Vorig jaar was het thema “Betrokken bewoner, betrokken bestuurder”.

De kennis die we opdoen, delen we onder andere in artikelen en tijdens de uitreiking van de Beste Bestuurder. Op die manier kunnen ambtsdragers van elkaar leren over wat er goed gaat, maar ook waar de grootste uitdagingen liggen.

Meer weten over onderzoeksmethoden, zowel voor het jaarthema als voor de verkiezing van de Beste Bestuurder? Lees onze onderzoeksverantwoording.

---

Het merendeel van lokale en regionale politieke ambtsdragers haalt voldoening uit hun werk, kan hun drijfveren om politiek actief te zijn waarmaken en zou opnieuw voor hun functie kiezen. Ook hebben relatief veel Nederlanders interesse in het vervullen van een politiek ambt. Dat blijkt uit het themaonderzoek dat Necker dit jaar hield bij de Beste Bestuurder-verkiezing: ‘Actief in de decentrale politiek: dáárom zou je!’.  De resultaten schetsen een hoopvol beeld in een tijd waarin de focus vooral ligt op toegenomen agressie tegen politieke ambtsdragers en op de moeite die het kost om geschikte ambtsdragers te vinden en te behouden.  

Bijna 70% van de Statenleden en algemeen bestuursleden van het waterschap, 75% van de raadsleden en maar liefst 90% van de bestuurders haalt voldoening uit het werk. Op de vraag of de ondervraagden zouden kiezen om hun functie opnieuw uit te voeren, zegt 73% dat ze dat zeker weten of denken van wel. Een derde van de politieke ambtsdragers vindt daarbij wel dat ze onvoldoende waren voorbereid en dat het ambt anders is dan gedacht. Dat zie je met name bij volksvertegenwoordigers en wethouders en meer bij vrouwen dan bij mannen. Maar: dat weerhoudt hen er niet van positief te zijn over wat ze in het ambt kunnen bereiken. 

Drijfveren vooral maatschappelijk

Maatschappelijke redenen zijn de belangrijkste om politiek actief te worden. Voor de 871 bevraagde volksvertegenwoordigers en bestuurders is hun grootste drijfveer zich te willen inzetten voor de samenleving (82%). Ook invloed hebben op wat er in de gemeente gebeurt (52%) en het vertegenwoordigen van meningen van inwoners (39%) zijn belangrijk. Persoonlijke redenen zoals het leuk vinden en persoonlijke ontwikkeling spelen ook een rol, maar zijn niet de belangrijkste drijfveer. 

Drijfveren waarmaken lukt

Maar lukt het ook om de redenen waarom iemand politiek actief geworden echt in de praktijk te brengen? Het overgrote deel van de volksvertegenwoordigers en bestuurders vindt van wel en is voldoende tevreden over de mate waarin dat lukt. Zo stelt 91% dat zij hun drijfveer om zich in te zetten voor de samenleving voldoende waar kunnen maken. Raadsleden zijn kritischer over de mate waarin het lukt om werk te maken van politieke ideeën en hun netwerk uit te breiden, maar alsnog is driekwart van de raadsleden tevreden.  

Ondanks dat positieve geluiden over het waar kunnen maken van drijfveren om de politiek in te gaan breed worden gedeeld, zien we wel enkele verschillen tussen politieke ambtsdragers. Dat is vooral het geval tussen raadsleden van oppositie- en coalitiepartijen: raadsleden in de oppositie vinden minder vaak dat zij invloed kunnen uitoefenen op wat er in hun gemeente gebeurt of dat zij werk kunnen maken van hun politieke ideeën. 

Randvoorwaarden zijn aanwezig

In het onderzoek geven volksvertegenwoordigers en bestuurders een fijne sfeer (66%), goede ambtelijke ondersteuning (66%) en een goede werk-privébalans (55%) als de belangrijkste randvoorwaarden voor hun werk. Een niet te hoge werkdruk wordt met 19% minder genoemd dan verwacht op basis van de maatschappelijke discussie. Wellicht is werkdruk op zichzelf niet zozeer een probleem, maar eerder de mate waarin het met andere activiteiten en verplichtingen te combineren is.  

In de praktijk vinden veel ondervraagden dat de belangrijkste randvoorwaarden voldoende aanwezig zijn. Driekwart van de volksvertegenwoordigers en 85% van de bestuurders ervaart bijvoorbeeld een fijne sfeer. De werk-privébalans is wel een aandachtspunt. Bijna de helft van alle ambtsdragers (46%) is hier voldoende tevreden over, maar een kwart van de volksvertegenwoordigers en een derde van de bestuurders geeft dit alsnog een onvoldoende.  

Inwoners zien belang lokale politiek, maar niet altijd op de hoogte en betrokken

In het onderzoek zijn ook 12.266 Nederlanders gevraagd naar hun beeld van het vervullen van een politiek ambt. Van hen vindt 9 op de 10 dat de gemeente over belangrijke onderwerpen gaat, en 84% vindt het werk van een raadslid belangrijk. Tegelijkertijd zegt 35% niet op de hoogte te zijn wat er in de politiek in hun gemeente speelt, en is meer dan de helft in de afgelopen twee jaar op geen enkele directe manier in aanraking gekomen met die lokale politiek. 

Relatief veel inwoners interesse in raadslidmaatschap

Van de inwoners zegt 14% te willen overwegen om raadslid te worden, al dan niet als ze daarvoor gevraagd worden. Vertaald naar alle kiesgerechtigde inwoners zouden dat bijna 2 miljoen potentiële nieuwe raadsleden zijn. Een belangrijke kanttekening is dat politiek betrokken inwoners eerder geneigd zijn om mee te doen aan een onderzoek als dit en staat overwegen niet gelijk aan dat iemand het ook gaat doen. Toch geeft dit aantal te denken dat het potentieel groter is dan de ongeveer 35.000 mensen die bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen op de kieslijst stonden. Inwoners tot 45 jaar zijn het vaakst bereid te overwegen zelf raadslid te worden, inwoners van 65 jaar en ouder het minst. 

Drijfveren voor inwoners die overwegen raadslid te worden, komen overeen met de drie belangrijkste drijfveren van volksvertegenwoordigers en bestuurders. Dit geldt ook voor inwoners tot 45 jaar, maar zij hebben daarnaast ook vaker persoonlijke redenen, zoals persoonlijke ontwikkeling en het uitbreiden van hun netwerk.